Tay chân miệng có lây không? Cơ chế lây, ai dễ mắc và cách phòng tránh hiệu quả

Bệnh tay chân miệng là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc biệt vào mùa hè và đầu thu. Điều đáng lo ngại là căn bệnh này có khả năng lây lan nhanh chóng trong cộng đồng nếu không được kiểm soát tốt. Vậy tay chân miệng có lây không? Lây qua đường nào? Người lớn có bị không? Hãy khám phá chi tiết thông tin trong nội dung bên dưới.

Tay chân miệng có lây không?

Tay chân miệng là một bệnh truyền nhiễm cấp tính có khả năng lây lan rất cao, kể cả trẻ em và người lớn.

Đối với trẻ em

Trẻ dưới 5 tuổi là đối tượng dễ mắc và dễ lây lan bệnh nhất. Trong giai đoạn khởi phát, dù chỉ mới sốt nhẹ hoặc nổi vài nốt đỏ, trẻ đã có thể truyền virus cho bạn cùng lớp, người thân hoặc người chăm sóc nếu không có biện pháp cách ly và vệ sinh đúng cách. Điều nguy hiểm là thời gian ủ bệnh kéo dài 3–7 ngày và ngay cả sau khi triệu chứng hết, virus vẫn có thể tồn tại trong cơ thể người bệnh đến vài tuần (đặc biệt là trong phân và dịch tiết).

Đối với người lớn

Nhiều người lầm tưởng tay chân miệng chỉ xảy ra ở trẻ nhỏ. Tuy nhiên, người lớn vẫn có thể nhiễm bệnh, nhất là khi tiếp xúc gần với trẻ bị bệnh mà không thực hiện vệ sinh đúng chuẩn. Đặc biệt, những người làm việc trong môi trường giáo dục mầm non, chăm sóc trẻ, hoặc sống trong gia đình có trẻ mắc bệnh có nguy cơ cao. Dù biểu hiện ở người lớn thường nhẹ hoặc không rõ rệt, nhưng vẫn có thể trở thành nguồn lây sang trẻ em khác.

Triệu chứng tay chân miệng ở trẻ em

Cơ chế lây bệnh của tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng do các virus nhóm Enterovirus gây ra, thường gặp nhất là EV71 và Coxsackie A16. Đây là nhóm virus có thể lây truyền mạnh qua nhiều con đường khác nhau.

Lây bệnh qua đường tiêu hóa

Virus có thể tồn tại trong phân của người bệnh đến vài tuần sau khi khỏi bệnh. Nếu không rửa tay sạch sau khi thay tã, vệ sinh cho trẻ hay khi chuẩn bị đồ ăn, virus dễ dàng xâm nhập vào cơ thể qua đường miệng.

Ví dụ: Một người chăm sóc thay tã cho trẻ bị bệnh mà không rửa tay sạch sẽ, sau đó chuẩn bị thức ăn có thể lây nhiễm virus sang cho người khác.

Lây bệnh qua tiếp xúc trực tiếp

Bệnh lây mạnh qua tiếp xúc với nước bọt, dịch mũi, bóng nước vỡ hoặc chất thải của người nhiễm. Trẻ chơi chung đồ chơi, dùng chung khăn lau, ly uống nước,… đều có nguy cơ lây nhiễm cao nếu có virus tồn tại trên bề mặt.

Đây là lý do các ổ dịch thường xuất hiện tại trường mầm non, nơi trẻ tiếp xúc gần gũi hàng ngày.

Lây bệnh qua không khí (giọt bắn)

Khi người bệnh ho, hắt hơi, virus có thể phát tán ra môi trường dưới dạng giọt bắn. Người ở gần nếu hít phải có thể bị lây nhiễm, dù tỷ lệ lây qua đường không khí không cao bằng tiếp xúc trực tiếp nhưng vẫn cần được lưu ý trong phòng dịch.

Biện pháp phòng bệnh, hạn chế lây lan bệnh tay chân miệng

Tay chân miệng là bệnh lưu hành quanh năm, thường tăng mạnh vào hai giai đoạn:

• Giai đoạn 1: từ tháng 3 đến tháng 5 (cuối xuân – đầu hè)
• Giai đoạn 2: từ tháng 9 đến tháng 11 (cuối thu – đầu đông)

Nguyên nhân là do thời tiết ẩm và ấm tạo điều kiện thuận lợi cho virus Enterovirus sinh sôi và lây lan mạnh trong cộng đồng. Ngoài ra, đây cũng là các thời điểm trẻ đi học trở lại, tiếp xúc gần, sinh hoạt chung tạo môi trường lý tưởng cho mầm bệnh phát tán.

Trước bối cảnh dịch tay chân miệng vẫn đang lưu hành rộng và bùng phát theo chu kỳ hằng năm, việc chủ động phòng bệnh tại gia đình và trường học là yếu tố then chốt để ngăn ngừa nguy cơ lây lan. Dưới đây là những giải pháp thiết thực, hiệu quả và dễ áp dụng nhất:

Vệ sinh tay thường xuyên và đúng cách

Rửa tay thường xuyên là biện pháp quan trọng nhất và đơn giản nhất để phòng ngừa bệnh tay chân miệng, đặc biệt ở trẻ nhỏ – nhóm có nguy cơ lây nhiễm và bùng phát dịch cao nhất. Virus có thể tồn tại trong phân, nước bọt, dịch mũi, thậm chí trên các bề mặt như bàn học, đồ chơi, tay nắm cửa… Khi trẻ hoặc người chăm sóc không rửa tay sạch sau khi đi vệ sinh, thay tã, chạm vào vật dụng nhiễm bẩn rồi đưa tay lên miệng, mắt, mũi, mầm bệnh sẽ xâm nhập rất dễ dàng vào cơ thể.

Rửa tay đúng cách với xà phòng hoặc các sản phẩm diệt khuẩn như Bọt rửa tay Clara không chỉ giúp loại bỏ virus trên tay mà còn ngăn virus phát tán ra môi trường xung quanh, từ đó cắt đứt chuỗi lây truyền trong cộng đồng. Đặc biệt, với trẻ nhỏ hay có thói quen ngậm tay, bốc thức ăn, chơi đồ chơi… thì việc rửa tay thường xuyên càng trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.

>>> Xem ngay quy trình 6 bước rửa tay đạt chuẩn Bộ Y tế giúp phòng tránh bệnh tay chân miệng

Để việc rửa tay trở nên dễ chịu, an toàn và hiệu quả hơn, Bọt rửa tay Clara là lựa chọn lý tưởng cho cả người lớn và trẻ nhỏ. Với công thức tạo bọt siêu mịn, dễ rửa sạch, không làm khô da tay, sản phẩm giúp làm sạch sâu loại bỏ đến 99,9% vi khuẩn gây bệnh mà vẫn giữ được cảm giác mềm mịn, nhẹ dịu sau mỗi lần sử dụng. Hương thơm nhẹ nhàng từ thiên nhiên là hương hoa hồng nhỏ và hương trả xanh cũng giúp bé thích thú, tạo thói quen rửa tay mỗi ngày mà không cần ép buộc.

Lưu ý: Trẻ nhỏ cần được người lớn hướng dẫn, giám sát để đảm bảo rửa tay kỹ và đủ thời gian.

Bọt rửa tay Clara loại bỏ đến 99,9% vi khuẩn gây bệnh

Vệ sinh đồ chơi, vật dụng hàng ngày

Giữ sạch không gian sống và đồ dùng hàng ngày là một trong những biện pháp quan trọng giúp ngăn chặn nguy cơ lây nhiễm bệnh tay chân miệng.

Bạn nên sử dụng các sản phẩm chuyên dụng như nước lau sàn Clara để làm sạch và khử trùng nền nhà – nơi trẻ thường bò, ngồi chơi. Với các bề mặt tiếp xúc nhiều như tay vịn cầu thang, tay nắm cửa, bàn ghế, có thể dùng nước lau bàn Clara+, nước lau kính Clara… Đối với đồ chơi nhựa, ly uống nước, muỗng, khay ăn của bé, hãy vệ sinh kỹ bằng nước rửa chén Clara. Đặc biệt, nên hạn chế để trẻ ngậm đồ chơi hoặc dùng chung các vật dụng cá nhân như khăn mặt, khăn lau miệng, bình nước.

Song song đó, cần giặt giũ quần áo, ga gối, chăn màn mỗi ngày, phơi dưới nắng hoặc nơi thông thoáng để tránh virus, vi khuẩn tồn tại trên vải vóc. Để quá trình giặt giũ vừa hiệu quả vừa tiện lợi, bạn có thể sử dụng viên giặt xả Clara 3in1. Sản phẩm kết hợp nước giặt xả và công nghệ Enzyme tự nhiên đến từ Nhật Bản giúp làm sạch nhanh các vết bẩn cứng đầu, làm mềm vải, bảo vệ sợi vải và hạn chế tình trạng nấm mốc bám trên quần áo. 

Viên giặt xả Clara 3in1 hạn chế tình trạng nấm mốc bám trên quần áo

Cách ly kịp thời khi phát hiện ca bệnh

Ngay khi phát hiện trẻ có triệu chứng nghi ngờ tay chân miệng cần:

• Cách ly trẻ tại nhà từ 7–10 ngày, không cho đi học, tiếp xúc với trẻ khỏe
• Thông báo cho nhà trường, lớp học, tránh để ổ dịch âm thầm lan rộng

Lưu đồ chăm sóc bệnh tay chân miệng theo cấp độ 

Lưu đồ chăm sóc bệnh tay chân miệng được ban hành bởi Bộ Y tế

Nhận biết rõ sự khác biệt giữa tay chân miệng và các bệnh có biểu hiện gần giống

Tay chân miệng có một số triệu chứng dễ gây nhầm lẫn với các bệnh khác ở trẻ em như sốt siêu vi, dị ứng, thủy đậu hay viêm da… Việc phân biệt đúng sẽ giúp cha mẹ xử lý sớm, tránh lây lan hoặc biến chứng nặng.

Dưới đây là bảng phân biệt tay chân miệng với một số bệnh thường gặp có biểu hiện tương tự:

Triệu chứng/ Bệnh	Tay chân miệng	Thủy đậu	Zona (giời leo)	Herpes simplex
Tuổi	< 10 tuổi	5 - 11 tuổi, người lớn	Tất cả	Tất cả
Vị trí ban	Lòng bàn tay, khuỷu tay, đầu gối, mông, bụng, lòng bàn chân và các vết loét trong miệng	Rải rác khắp cơ thể, khởi phát từ mặt rồi lan dần xuống thân người và tứ chi.	Chỉ ở 1 bên cơ thể	Xuất hiện các cụm mụn nước li ti tập trung quanh vùng miệng.
Dạng ban	Ban có dạng mụn nước đỏ, nổi sần nhẹ, hình bầu dục, không để lại sẹo sau khi khỏi.	Vùng da có cả mụn nước mới và cũ, một số mụn lõm ở giữa, có thể chứa dịch mủ do nhiễm khuẩn thứ phát.	Ban dạng mụn nước kích thước không đồng đều, kèm theo hạch nổi rõ ở vùng cổ, nách hoặc bẹn.	Các mụn có thể vỡ, tiết dịch, sau đó khô lại và hình thành vảy, đôi khi để lại sẹo nhẹ.
Cảm giác	Không đau, không ngứa	Ngứa, đau nhức rất khó chịu	Ngứa, đau nhức rất khó chịu	Ngứa, rát

Ngoài ra, sốt xuất huyết cũng dễ bị nhầm với bệnh tay chân miệng. Để phân biệt, bạn có thể dựa vào các tiêu chí sau:

• Độ tuổi thường mắc: Mọi lứa tuổi đều có thể mắc, nhưng trẻ em từ 3–10 tuổi và người trưởng thành dưới 35 tuổi là nhóm dễ bị ảnh hưởng nhất.
• Vị trí ban xuất hiện: Ban thường xuất hiện ở mặt trong cánh tay, bụng, ngực, đùi, sau đó có thể lan ra toàn thân. Không tập trung ở lòng bàn tay, lòng bàn chân hoặc trong miệng như bệnh tay chân miệng.
• Dạng ban: ban dạng dát (đỏ ửng, không gồ lên), ban dạng chấm xuất huyết nhỏ li ti (không mất đi khi ấn). Có thể kèm theo các mảng bầm tím nếu bệnh trở nặng (giai đoạn xuất huyết).
• Cảm giác đi kèm: Mệt mỏi, đau nhức mình mẩy, đặc biệt là đau sau hốc mắt, đau cơ, đau khớp. Sốt cao liên tục 2–7 ngày, khó hạ sốt bằng thuốc thông thường. Có thể chảy máu cam, chảy máu chân răng, đi tiểu ra máu nếu biến chứng nặng.

Tay chân miệng tuy là bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ, nhưng nếu không được chăm sóc đúng cách có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Bằng việc nhận biết sớm dấu hiệu, phân biệt rõ với các bệnh tương tự, kết hợp chế độ chăm sóc khoa học và giữ gìn vệ sinh cá nhân – môi trường sống, cha mẹ hoàn toàn có thể chủ động bảo vệ sức khỏe cho con. Đừng quên rửa tay đúng cách bằng Bọt rửa tay Clara và vệ sinh nhà cửa sạch khuẩn mỗi ngày để tạo nên môi trường sống an toàn – sạch khuẩn – vững vàng trước mùa dịch. Chủ động phòng bệnh từ những điều nhỏ nhặt chính là cách yêu thương lớn nhất dành cho con.